Streszczenia i opracowania lektur szkolnych klp klp.pl
Wiadomości wstępne

Legenda o Tristanie i Izoldzie zrodziła się prawdopodobnie wśród plemion celtyckich zamieszkujących wybrzeże kanału La Manche. Celtowie był to lud, który w wiekach VI-III p.n.e. opanował Wyspy Brytyjskie, dzisiejszą Francję i północną Italię. Później legenda o dwojgu kochanków była opracowywana w wielu wersjach. W 1900 roku Józef Bédier opracował na podstawie zachowanych fragmentów popularną wersję francuską, którą przetłumaczył w 1914 roku na język polski Tadeusz Boy-Żeleński.

Kto jest autorem „Dziejów Tristana i Izoldy”?


„Dzieje Tristana i Izoldy” uważane są utwór zawierający jedną z najpiękniejszych historii miłosnych, jaka kiedykolwiek powstała w literaturze. Na jej ostateczną treść złożyło się wiele talentów twórców, gdyż dzieło powstawało ponad tysiąc lat. Pierwotnie powieść o uczuciu jakie łączyły rycerza Tristana i Izoldę należało do kręgu legend „Okrągłego Stołu”, które poświęcone były królowi Arturowi i jego rycerzom. Powstała w kulturze celtyckiej, wśród plemion zamieszkujących wybrzeża kanału La Manche. Większość badaczy datuje ją na V w n.e., jednak niektórzy uważają, że mogła mieć korzenie przedchrześcijańskie.

W średniowieczu istotnym gatunkiem były opowieści o rycerskich czynach - chansons de geste. Tworzone były przez trubadurów i truwerów, zaś wykonywane przez rybałtów i minstrelów. Dzieła te nie miały autora i były przekazywane z pokolenia na pokolenie, a każdy z odtwórców dodawał coś od siebie, ukazywał własną wersję. Podobnie rzecz się miała do XII wieku z „Dziejami o Tristanie i Izoldzie”, kiedy to spisano pierwsze wersje. Dwie z nich zaginęły, pozostałe zachowały się we fragmentach. Autorem jednej z wersji był truwer Thomas z Anglii normandzkiej, zaś innej Béroul. Na podstawie wersji pierwszego w XIII wieku spisano obszerny poemat w Niemczech, drugi także przekazał twórca niemiecki, ukazała się też wersja francuska prozą. Niewielkie fragmenty utworu zachowały się w innych literaturach.

Znana współcześnie wersja „Dziejów” pochodzi z roku 1900. Jej autorem jest francuski pisarz, krytyk literacki, mediewista i profesor Joseph Bédier. Analizował różne pierwotne teksty, porównywał je, starając się odtworzyć wiernie pełną opowieść o Tristanie i Izoldzie. Korzystał m.in. z wersji Béroula, którą przetłumaczył na współczesny język francuski. Stanowiła ona środkową część dzieła, zaś w oparciu o pozostałe przekazy pisarz dobudował brakujące fragmenty. Aby zachować przekonanie o tym, że opowieść ma wielu autorów na początku każdego z rozdziałów przytacza fragment, z którego czerpał podając, jeśli to możliwe autora.

Hołd dawnym twórcom oddał Bédier w zakończeniu: „Panowie miłościwi! Dobrzy rybałtowie dawnych czasów, Béroul, Thomas i przewielebny Eilhart, i mistrz Gotfryd opowiedzieli tę opowieść dla tych, którzy miłują, nie dla innych. Przekazują wam przeze mnie pozdrowienie”. Na język polski „Dzieje Tristana i Izoldy” przetłumaczył w 1917 roku Tadeusz Boy-Żeleński – krytyk, publicysta i wybitny tłumacz.

Czas i miejsce akcji „Dziejów Tristana i Izoldy”


W „Dziejach Tristana i Izoldy” nie odnajdziemy żadnej konkretnej daty, dlatego określenie czasu akcji nastręcza trudności. Nie można tu mówić o jakimś konkretnym czasie historycznym, jest to raczej czas baśniowy. Zgodnie ze słowami autora rzecz dzieje się „za dawnych czasów”. Podobnie zaczyna się wiele baśni.

Jednak społeczno-obyczajowe realia pozwalają przybliżyć czas akcji i umiejscowić go we wczesnym średniowieczu. Świadczy o tym prezentowany w utworze system feudalny oraz dominujące chrześcijaństwo. Nie jest ono jednak w pełni rozwinięte, o czym świadczą występujące zabobony, a także przekonanie kochanków, że Bóg jest po ich stronie, ponieważ się kochają. Wszechobecne są relikwie, czyli fragmenty ciał świętych męczenników, jednak nie są one w pełni szanowane – wykorzystuje się je na przykład podczas przysięgi. Takie przyrzeczenie przymierza z Irlandią składa Tristan. Próba ognia, chociaż wykorzystywana także w czasach dominacji chrześcijaństwa, ma rodowód pogański. Czasy są niespokojne – wciąż trwają plemienne waliki, zmieniane są granice.

Wskazówką do dokładniejszego określenia czasu stanowi obecność króla Artura podczas próby przez rozpalone żelazo. Jeśli będziemy utożsamiać go z bohaterem legend „Okrągłego Stołu”, królem Celtów rządzącym południowo-zachodnią Bretanią, wówczas możemy w przybliżeniu określić czas akcji na V-VI wiek naszej ery.

Głównym miejscem akcji jest Kornwalia, obecne hrabstwo Wielkiej Brytanii. Wydarzenia rozgrywają się na zamku Tyntagielu oraz w okolicznym lesie moreńskim. Innymi przywołanymi miejscami są Lonia, Irlandia (Weisefort), Galia, Bretania (zamek Karheń). Narrator wspomina o podróżach Tristana do Fryzji, Gawii, Alemanii, Hiszpanii. Są to po części miejsca historyczne, po części nieistniejące.



Mapa serwisu: